Waarom zweeft de kiezer? <>

(g.l.t.: 4 min.; links: 8 min.)
Zwevende kiezers maken het de politiek lastig. Politici moeten lang wachten voor ze weten waar ze aan toe zijn. Ze worden tureluurs van wisselende opinie-peilingen en kijken zorgelijk uit naar de echte stemuitslag. Al dat gezweef heeft uiteindelijk tot gevolg dat men met de definitieve uitslag alle kanten mee op kan. Hier staat de kiezer, na twee verkiezingen, weer met beide benen op de grond en is er even 'keuze-rust'. In Frankrijk is de kiezer dit weekend aan de bak. Ook daar groeit het het aantal twijfelaars. Gaat zweven een electorale trend worden? En waarom zweeft de kiezer eigenlijk?
De redaktie heeft deze keer geen moeite genomen om het internet af te struinen, op zoek naar deskundige opvattingen over dit verschijnsel. Ik zet hier een aantal mogelijke oorzaken op een rij, waar u natuurlijk op los mag schieten.
Oorzaak 1: Campagnes om de burger meer bij de politiek te betrekken werpen hun vruchten af. Men raakt meer geïnteresseerd en denkt ook meer te weten. Meer kennis leidt tot keuze-stress. Als de kiezer de moeite heeft gedaan de opvattingen van tal van deskundigen en politci op een rijtje te krijgen, weet de kiezer ineens niet meer wat nu de verstandigste keuze is. Vergelijkbaar met wat de consument in de supermarkt overkomt: meer producten (meningen) en meer informatie (op de etiketten) maakt het kiezen alleen maar lastiger.
Oorzaak 2: In het verlengde van oorzaak 1. Het aantal onderwerpen waar de politiek zich bezig mee moet houden, is sterk toegenomen. Alleen de items inkomen en werkgelegenheid zijn, ook volgens de burger, niet de enige belangrijke zaken meer. Veiligheid, milieu, immigratie en integratie, de toekomst van de jeugd, de toekomst van de ouderen en in stijgende mate de globale verdeling van arm en rijk zijn aan het lijstje hete hangijzers toegevoegd. De kiezer vindt bij de ene partij mooie oplossingen voor de werkgelegenheid, bij een andere partij leuke opvattingen over de vergrijzing. Ook hier is het gevolg een kwellende keuze-stress, waardoor de kiezer het maar eventjes hogerop gaat zoeken en gaat zweven.
Oorzaak 3: De onderbuik neemt het van de hersens over. Het maakt niet uit of je nu wel of niet een betrokken kiezer bent, het maakt niet uit of je nu veel of weinig weet. Want uiteindelijk wordt je door de kat of door de hond gebeten. Weinig vertrouwen dus in de dames en heren politici. Je zou denken dat dan steeds meer kiezers niet naar de stembus gaan, maar dat valt nog reuze meer. In plaats van niet stemmen, gaat men zweven.
Oorzaak 4: De moderne mens is een zeer bewust en doelgericht wezen geworden, gehecht geraakt aan zijn individuele vrijheid. Hij laat zich niet als een kuddedier door de eerste de beste politieke leuze leiden. Vrij, als een vogeltje in de lucht, beweegt de kiezer zich door het electorale luchtruim. Zoals de roofvogel, die net zolang rondzweeft, tot hij met zijn messcherpe blik de prooi van zijn keuze ontwaart en dan pas zich op die keuze stort.

Oorzaak 3 is tot nu toe de meest gangbare verklaring voor het zweefgedrag. Oorzaak 4 lijkt heel mooi, maar is meer een dierenfabeltje dan de menselijke werkelijkheid. Zelf denk ik dat oorzaak 1 en 2 veel relevanter zijn geworden. Hoe meer we willen kiezen en hoe mee er ook te kiezen is, hoe lastiger we het vinden een goede keuze te maken. Een verschijnsel dat op dit weblog wel meer beschreven is. Zie onder andere het artikel Keuzevrijheid (3).

Het kan goed zijn dat ik het helemaal mis heb en dat je zit soort zaken toch aan echte deskundigen over moet laten. Er valt zoveel meer te zeggen over het gedrag van de kiezer.
Wat denkt u? Zit de redaktie er helemaal naast met deze analyse? Zijn er andere oorzaken? Laat uw geest eens zweven en vertrel hier dan eens hoe u dat ziet.

Labels: