Goed gedrag award /*\

(g.l.t. 3 min.; links: 15 min.)
Kennelijk zijn we goed de weg kwijt. Dat kan ook haast niet anders. Bijna niemand kan meer uit het hoofd rekenen sinds de invoering van de rekenmachine en zo leidt de invoering van de TomToms ertoe dat men zich niet meer zelfstandig in goede banen kan leiden. Toenemend wangedrag is het gevolg. En dat is voer voor degenen die de maakbaarheid van gedrag onderzoeken of aan de borreltafel bespreken. Daarbij is het uiteindelijke doel niet de kennis over het gedrag zelf maar de zoektocht naar middelen die ons zullen prikkelen ons goed te gedragen. En altijd weer steken daar de begrippen 'straffen' of 'belonen' de kop bij op. Hoewel de meningen over de effecten van beide methoden nog steeds verschillen, verschijnen er wel steeds meer experimenten om goed gedrag te belonen.
Dat is in andere landen al langer een gewoonte (Denemarken) en in Nederland begint het langzamerhand terrein te winnen. In Utrecht kregen mensen een tegoedbon voor de U-stal (een fietsenstalling) als men met de fiets aan de hand zich door een voetgangersgebied verplaatste. Degenen die dat al fietstend deden kregen de standaard-boete. Daar kunnen ze in Deventer nog eens een puntje aan zuigen. Goed gedrag wordt daar bestraft. Als je telkens van je fiets stapt om al dat zwerfvuil van het fietspad te verwijderen en je gooit dat in de eerste de beste afvalbak die je langs de weg tegenkomt, kun je een boete krijgen van de milieu-inspectie. De brave burger die dit deed had natuurlijk ook een 'goed-gedrag-award' moeten krijgen.
Wat zou er gebeuren als we, het experiment in Utrecht volgend, fout gedrag blijven afstraffen maar tegelijkertijd goed gedrag belonen? Waarschijnlijk krijgen we dan een samenleving waar iedereen zich rijk gaat rekenen, naar voorbeeld van het nederlandse bedrijfsleven. Dat blijkt namelijk koploper te zijn op gebied van goed werkgeversschap. Het gedrag waarbij een werkgever optimaal rekening houdt met zijn werknemers zonder dat deze zorg ten koste gaat van organisatiebelangen. Een onderzoek hiernaar gaf aan dat de belangrijkste reden om een goede werkgever te zijn, vooral lag in het halen van een beter bedrijfsresultaat. Ofwel: de harde euro's.
En voor je het weet krijgen we een nieuw soort calculerende burger. Wat kost het om door rood te rijden (fikse boete) of wat levert het op als je er netjes voor stopt (een tegoedbon voor een dagje museum om eens stil te staan bij al die prachtige kunst)?
Wie zijn belasting braaf betaalt krijgt voortaan een leuke toeslag in plaats van de afschrikwekkende boete die je moet betalen bij belastingontduiking. De voetbalfan die het stadion mijdt mag naar het politieburo. Niet vanwege de meldingsplicht maar omdat ze er een leuke borrel voor hem organiseren. De zakkenroller die nu ineens wat in je tasje stopt in plaats van eruit, mag een week gratis boodschappen doen. Keurig het parkeergeld betalen levert een bon op voor een jaartje gratis parkeren. En de ouders die hun kinderen niet vermoorden hoeven niet tegen twintig jaar cel aan te kijken, maar krijgen evenzoveel jaar gratis toegang tot pretparken waar ze met hun kroost naar toe kunnen.
Tja, zolang aan bepaald gedrag bewuste keuzes vooraf gaan is dit misschien een leuk beleid. Maar we zijn aardig in de aap gelogeerd als alle goede gedrag beloont gaat worden. Dan wordt het nog minder vanzelfsprekend dan het nu al bij sommige mensen is.