Gedragscodes werken niet \|/

(g.l.t 2 min.; links: 6 min.)
Er zijn nog steeds te weinig vrouwen in top-functies. EU-commissaris Neelie Smit-Kroes wil daarom gedragscodes instellen om verbetering af te dwingen. Jos Nijhuis van PricewaterhouseCoopers, meent echter stellig dat gedragscodes niet zullen leiden tot een cultuurverandering.
Hij vindt het typisch Nederlands om de cultuur te willen veranderen door regeltjes, zonder ons daarbij af te vragen wat de oorzaken zijn van een ongewenste situatie. Bovendien is er vaak weerstand tegen zulke regelgeving.
Daar heeft hij een goed punt. Er wordt bijvoorbeeld een toenemende agressiviteit geconstateerd in de samenleving. In de drang daar snel van af te willen zijn worden er tal van gedragscodes gelanceerd, gepromoot door Postbus 51 spotjes. De oorzaken van het ongewenste gedrag worden daar echter niet mee aangepakt. Ook daar waar mensen een loopje nemen met de beroepsethiek gelooft men in de heilzame werking van gedragscodes. En waar overheidsbeleid niet werkt (denk aan de negatieve effecten van liberalisering), gaat men uiteindelijk ook over tot het wondermiddel gedragscode.
Een en ander is natuurlijk het gevolg van een halfslachtig werkende overheid. Agressievelingen kunnen volgens de geldende wetgeving nog steeds door de rechter aangepakt worden. Frauderende ambtenaren en bedrijfsleiders kunnen op basis van bestaande regels ontslagen worden. En wil men meer vrouwen in top-functies dan kan dat onder andere gestimuleerd worden door gratis kinderopvang in te voeren.
Maar wat doet de overheid? Men doet een pasje terug en wil de nodige waarden en normen overlaten aan de marktwerking en burgerinitiatieven. Daarbinnen mag iedereen zijn eigen regels (gedragscodes) maken en als dat niet lukt dan volstaat de overheid met Postbus 51 adviezen.
De oorzaken aanpakken ('de wortel van het kwaad') is er niet bij. Natuurlijk moet je daar voorzichtig mee zijn. Het is niet eenvoudig te bepalen wat de wortels van kwade zaken zijn. Waar de één meent dat geweldadige films op televisie bijdragen tot toenemende agressiviteit, denkt een ander dat het aan onvoldoende opvoeding van ouders en onderwijzers ligt. En zo zal gratis kinderopvang zeker een goede voorwaarde zijn om vrouwen meer gelegenheid te geven top-functies te bekleden, maar het verandert nog niets aan macho-culturen.
Tal van gedragscodes zullen ook niet helpen. Eigenlijk kan het enorme bos aan zulke codes gekapt worden en vervangen worden door slechts één gedragscode: de overheid neemt haar verantwoordelijkheid. Door de geldende wet toe te passen en door voorwaarden te scheppen. Door goed onderwijs prioriteit te geven en ruimte te creëren waar het weer mogelijk is tijd voor opvoeding te hebben. En voorbeeldig gedrag van de overheid kan ook een duwtje in de goede richting geven. Elke politieke partij had natuurlijk een vrouw als lijsttrekker moeten aanstellen.