Pijlers of steunpilaren (2)

(g.l.t 10 min.; links: 40 min).

Het triumviraat B, B & R wendt zich vanaf hun eigen pijlers tot het volk: 'Luister, achter ons is van alles aan de hand en wij vragen u het samen op te lossen'. De regeringsverklaring in een notedop. De reacties op de regeringsverklaring zijn wisselend. De één noemt het een mierzoet verhaal, anderen vinden het te vaag om er kritiek op te kunnen hebben. De eerste 26 moties uit de 2e Kamer heeft het kabinet overleeft. Allen zijn verworpen - zie de stemmingsuitslagen (pdf-formaat). Waarmee Balkenende, Bos en Rouvoet met recht de pilaarheiligen van de Nederlandse politiek genoemd mogen worden. Hoeveel concreter moeten ze nu nog worden om duidelijk te maken dat ze wel degelijk oog hebben voor brandende kwesties?

Misschien wordt het wat duidelijker als het aantal woorden dat aan elk onderdeel is besteed, iets zou zeggen over de prioriteiten die de regering denkt te stellen. De zes pijlers waarmee het kabinet de steunpilaar van onze samenleving denkt te zijn dan minder belangrijk dan de woorden waarmee ze omgeven zijn. De 2e pijler (gezonde, vernieuwende economie) zou dan veel belangrijker lijken dan de 5e pijler (veiligheid). De redaktie heeft de 3365 woorden van Balkenende's maiden-speech (old spinster-talk is hier meer op zijn plaats) eens op een rijtje gezet en naar rato van het aantal woorden de prioriteiten ingedeeld (waarbij 1 de hoogste prioriteit is en 8 de laagste). Zie hier het resultaat:

Onderdeel	Woorden	Verhouding	Prioriteit?
Inleiding	543	16%	1
1e pijler	377	11%	3
2e pijler	477	14%	2
3e pijler	266	8%	4
4e pijler	479	14%	2
5e pijler	116	3%	8
6e pijler	236	7%	5
Financiën	138	4%	7
Dialoog	235	7%	5
Koers/route	195	6%	6
Dankwoord	203	6%	6
Epiloog	100	3%	8

Het woordje 'steun' kwam slechts 5 x voor. De mantra 'samen' werd 42 x keer herhaald (woorden als samenhang, samenwerking, samenleving, etc. meegerekend) en betekent vooral dat we steun bij elkaar moeten zoeken. De overheid zal veel minder een steunpilaar zijn.

Nou zeggen aantallen op zich niks. Een enkel woordje kan veel belangrijker zijn dan een heel verhaal. De 1e pijler, over de Nederlandse rol op het internationale podium, ziet er veelbelovend uit. Zeker als je daar bij betrekt dat men wat 'de mens en zijn leefomgeving' betreft (de 3e pijler) een voorhoede-rol wil nemen in de strijd tegen de klimaatverandering. Gaan we dus toch nog meemaken dat Nederland het eerste land is dat ruim baan geeft aan auto's die op milieuveilige brandstoffen rijden?

Dat de 5e pijler op de laatste plaats komt, is zorgelijk. De kern: 'veiligheid begint bij voorkomen' en 'wie grenzen overschrijdt, wordt stevig aangepakt'. Als dat laatste nu maar niet een voortzetting van Verdonk's beleid betekent. Daarmee neem je de onveilige gevoels van slechts een klein deel van het volk weg en vergroot je die van een ander deel.

Verontrustend is ook dat Balkenende tegen het einde van zijn speech, als hij opnieuw de dialoog met de bevokling aanhaalt, ineens zegt: 'het gelijkheidsbeginsel geen dwangbuis mag worden'. Was dat een verspreking? Hij bedoelde dat de 'Haagse tekentafel' niet maatgevend mag zijn. Men wil maatwerk leveren op basis van een dialoog met de samenleving en kunnen variëren waar nodig is. Maar waarom moet er dan flexibeler worden omgegaan met artikel 1 uit de grondwet? Het gelijkheidsbeginsel garandeert toch dat iedereen gelijk wordt behandeld ongeacht levensovertuiging, politieke gezindheid, ras geslacht, enzovoorts?

Vorige kabinetten hebben onderzoek laten doen naar mogelijk onwenselijke effecten van het 'gelijke monniken - gelijke kappen'-principe. Men vermoedde dat de individuele burger in sommige gevallen tekort werd gedaan. Juist artikel 1 van de grondwet gaat uit van verschillen, maar wil voorkomen dat mensen daardoor benadeeld worden. Helaas is dat vandaag de dag nog steeds wel het geval. Vrouwen die in gelijke functies minder betaald krijgen, huidskleur en afkomst die bepalend bij sollicitaties en hypotheken-aanvragen die werden afgewezen op grond van de wijk waar iemand woont.

Laat dit kabinet nu eens serieus werk maken om deze problemen op te lossen. Het lijkt er echter op dat de overheid haar handen gaat aftrekken van artikel 1 van de grondwet. De vrijheid die gemeente-ambtenaren zouden moeten krijgen om te trouwen wie ze willen, is zo'n voorstel. De bereidheid om ruimte te geven aan de diskussie over de dubbele nationaliteiten van Nederlanders is een tweede teken aan de wand.

Vreemd dat geen enkel parlementslid nadere tekst en uitleg heeft gevraagd over wat Balkenende bedoelt met 'de dwangbuis van het gelijkheidsbeginsel'. Het zal toch niet zo zijn dat dit kabinet de poten onder de rechtsstaat wegzaagt? Fijne steunpilaar! Maar ja, de kern van de boodschap is toch dat het kabinet degene is die een paar pijlers bouwt en de rest van het land steunpilaren onder elkaar moet zoeken.