Foutverbeterend gedrag.

(g.l.t. 3 min. links: 4 min.)
Wat hebben de gezegdes 'Van je fouten kun je leren' en 'de beste stuurlui staan aan wal' met elkaar te maken? Dat wordt verklaard door een onderzoek van de psycholoog Rogier Mars. Hij onderzocht hoe we bewegingen evalueren, vooral in situaties waar er iets fout gaat. 'Normaal gesproken bedenkt een mens wat hij moet doen, voert dat uit en als het fout gaat, bedenkt hij opnieuw wat hij dan beter zou kunnen doen. Dat heet gedragsoptimalisatie en dat is dus aan hersenactiviteit te zien, ook wanneer het om andermans fouten gaat', aldus de onderzoeker. Bij mensen die een of andere stoornis hebben (schizofrenie, Giles de la Tourette, autisme) zijn niet of minder goed in staat hun gedrag te verbeteren. Kortom: je kunt dus van je fouten leren. In het onderzoek kwam naar voren dat daarbij hetzelfde hersengebied actief is, als je fouten van anderen waarneemt. Waarmee verklaard is waarom we zo makkelijk commentaar kunnen leveren op de fouten van een ander (de beste stuurlui, etcetera).
Wat me een beetje verontrust is de opmerking dat mensen met bepaalde stoornissen nauwelijks het vermogen hebben om hun eigen gedrag (c.q. fouten) te evalueren en zodoende hun gedrag bij te sturen om fouten verder te voorkomen. Neem nou de heer Balkenende. Ik denk toch zeker vast te mogen stellen dat de kabinetten onder zijn leiding gekenmerkt zijn door een aardige hoeveelheid blunders. Als de opmerking van psycholoog Mars over gedragsoptimalisatie waar is, zou je toch verwachten dat er na een paar blunders enige verbetering zichtbaar zou zijn. Dat was echter niet het geval. Met het grootste gemak bleef men doorblunderen. Het commentaar op menig blunder werd door Balkenende regelmatig korzelig afgedaan. Daarbij wees hij wel eens op zaken waar we eigenlijk ook van hadden moeten leren, gezien het 'foutieve' karakter van het door Balkenende aangedragen voorbeeld (zie zijn V.O.C.-opmerking). Als de psycholoog Mars gelijk heeft, valt dan te vrezen dat onze minister-president aan een of andere stoornis lijdt?
Helemaal verontrustend wordt het als je de conclusie erbij betrekt dat we ook corrigerend optreden als we andermans fouten waarnemen. Want de opiniepeilingen geven toch duidelijk aan dat dit mechanisme bij een groot deel van de kiezers blijkt te ontbreken. Hoe moet je anders verklaren waarom Balkenende het zo goed doet in die peilingen? Men ziet de man stuntelen en toch zijn veel mensen bereid dat voor lief te nemen en weer een periode van vier jaar stuntelen en struikelen aan te willen gaan. Hebben al die kiezers ook een hersenstoornis?
Het zal allemaal wel waar zijn wat Rogier Mars zegt over onze foutverbeterende vermogens. Maar wellicht is er een andere wetenschapper die kan uitleggen waarom dat niet opgaat als het om politieke zaken gaat.
(Een uitgebreider verslag van het genoemde onderzoek is hier te lezen).