Nostalgische keuzes <>

(g.l.t. 6 min.; links: 15 min.)

Heimwee naar de VVD. Dat zou de kop kunnen zijn boven de laatste opiniepeiling van Maurice de Hond. De campagnes voor de Provinciale Staten-verkiezingen zijn losgebarsten, dus moet er weer flink gepeild worden. Los nog van de betrouwbaarheid van dat soort peilingen in het algemeen en die van Maurice in het bijzonder, zou er wel enige waarheid kunnen zitten in de voorspelling dat de VVD aardig wat gaat winnen.

"De Kiezer' heeft bij de vorige verkiezingen afscheid genomen van de VVD. En wat gebeurt er als je afscheid hebt genomen? Op raadselachtige wijze neemt weemoed de overhand op de moed van de gemaakte keuze. Men is iets kwijt, men mist ineens iets. Dat gevoel is sterker dan de rationele overwegingen waarmee men de VVD naar huis heeft gestuurd. Naruurlijk: het was een rommeltje bij de VVD. Onenigheid over wie de leiding moest hebben, de partij continu in de beklaagdenbank dankzij Verdonk en de onbetrouwbaarheid van die schelm Zalm. Doe moest en zou zijn regeerperiode met een begrotingsoverschot eindigen en wat doet hij? Op de valreep nog gauw een paar 'meevallertjes' wegschenken zodat de nieuwe coalitie tegen een tekortje aankijkt. Dat zijn de feiten. Waarom dan toch die plotselinge heimwee naar de VVD?

Dat is niet alleen te danken aan de onvoorspelbare emoties van de kiezer. Het regeerakkoord van het triumviraat B, B & R heeft daar het nodige aan bijgedragen. Het zogenaamde nieuwe élan werd gepresenteerd met de nodige financiële vaagheden. En dat wil de kiezer niet. Die wil klip en klare duidelijkheid. Die behoefte leidt tot een nostalgisch verlangen naar het ethisch reveil waar Bestek '81 van volstond.

Pardon? Ethisch reveil? Bestek '81? Wat is dat allemaal??

Dertig jaar geleden begonnen van Agt en Wiegel aan hun majestueuze werk het land te redden van de ondergang. Het ethisch reveil van Dries van Agt moest de normen en waarden herstellen. De verloedering moest hard worden aangepakt. U ziet het: niks nieuws onder de zon. De kiezer vind dat best, want anders was het CDA niet de grootste partij gebleven. Maar de kiezer wil wel weten wat hem/haar dat gaat kosten. En daar waren van Agt en Wiegel een stuk duidelijker in. Het toenmalige regeerakkoord Bestek '81 was een bezuinigingsoperatie om het toenmalige financieringstekort terug te dringen. Tegelijkertijd had men hoge idealen: de werkloosheid fiks terugdringen en de koopkracht veilig stellen. Het volk moest vier jaar lang op een houtje bijten, maar dan had je ook wat. Werk, een gevulde huishoudbeurs en prachtige normen en waarden. Het huidige kiezersgedrag mag hiermee voldoende verklaard zijn: De meerderheid is voor de ethiek van Balkenende. Maar zodra de VVD-er Rutte roept dat de nieuwe coalitie hoogst onverantwoord met de financiën omspringen, wil men de normen en waarden wel op een boekhoudkundig betrouwbare manier gerealiseerd zien worden. Dat doet verlangen naar Wiegel. Dat roept nu al weemoed op bij het idee dat Zalm er niet meer zal zijn. Dat doet de kiezer er toe bewegen de VVD maar weer eens in het zadel te helpen.

En zo stevenen we dertig jaar na dato op de volgende historische verkeerde keuze af. Het beleid van van Agt/Wiegel had grote maatschappelijke onrust tot gevolg. Korting op de ambtenarensalarissen en uitkeringen leidde tot massale ambtenarenstakingen en akties van de vakbonden. De militaire samenwerking met de VS op gebied van neutronenbom en het plaatsen van Amerikaanse kruisraketten op Nederlands grondgebied leidde tot massale protestacties.

Het aanstaande kabinet kan dus de borst nat maken. Het ontslaan van ambtenaren, werlozen aanpakken met een leer/werkplicht en verdere ondersteuning van de Amerikaanse anti-terreur activiteiten , versterking van de normen en waarden, ademen toch sterk de geest van Bestek '81 en het ethisch reveil. Hoe moeten we de nostalgie van de kiezer nu duiden?

Heeft men een verlangen naar duidelijkheid? De heren van Agt en Wiegel waren natuurlijk net zulke politieke sujetten als het huidige triumviraat. Het verschil: je wist waar je aan toe was met die mannen. Het lijkt er op dat de kiezer minder zeker is van Balkenende, Bos en Rouvoet. Dus moet de VVD maar weer terug?

Of heeft men heimwee naar de tijd dat er een ander soort saamhorigheid leefde in de maatschappij? Massaal de straat op, als men het niet eens was met de regeringsplannen. Is het een strategische keuze van de kiezer de VVD terug te halen om , in tegenstelling tot de vorige jaren, een hard soort helderheid te beantwoorden met solidaire akties? Tegen de goede bedoelingen van het nieuwe kabinet valt weinig in te brengen. Daar ga je de straat niet voor op. Maar een hernieuwde samenwerking tussen CDA en VVD biedt kansen om het begrip 'solidariteit' een nieuw leven in te blazen. Nou hoeft de kiezer daarvoor de VVD niet terug te halen. Mocht het 'samen leven, samen werken' van het aanstaande kabinet verkeerd uitpakken, dan kan men toch 'samen sterk' de straat weer op?

Eén groot verschil zal er wel zijn. Onder van Agt/Wiegel vond de troonwisseling plaats tussen Juliana en Beatrix. Onder het nieuwe kabinet zal Beatrix op haar beurt de zetel afstaan. Aan Maxima. Dat feest zal anders verlopen dan in 1980. En voetballen in Argentinië is ook geen enkel probleem meer. Dat was onder Wiegel en van Agt wel even anders.