Tussen schandpaal en erepodium.

(g.l.t 4 min; links: 20 min.)

Het SCP (Sociaal Cultureel Planburo) deelde vandaag mee dat de publieke sectoren het in Nederland gemiddeld goed doen. Nederlanders zijn aardig te spreken over onderwijs en geneeskundige zorg. Minder positief is men over de ouderenzorg, de rechtsspraak en het openbaar vervoer. Het SCP heeft ook nog even gekeken hoe we er in internationaal verband voorstaan. Ook op het EK-Publieke Werken scoren we erg gemiddeld. Finland is koploper op onderwijsgebied. Zweden loopt voor op Nederland als het om gezondheidszorg gaat. De Scandinavische landen scoren ook hoger op het terrein van politie en justitie.

Heeft het publiceren van dit soort informatie nog gevolgen? Als het aan het SCP ligt wel. Het SCP heeft uitgerekend dat er zo'n 700 miljoen euro extra nodig is, om er voor te zorgen dat Nederland een beetje bij blijft op gebied van onderwijs. Anders kukelen we flink naar beneden op de internationale ranglijsten. Die boodschap kan meegenomen worden door de heren die het nieuwe kabinet in elkaar aan het timmeren zijn. Te vrezen valt echter dat men met een middenpositie dik tevreden is. Niet goed, niet slecht. Je kan niet in alles de beste zijn. Houden zo, dus.

Het SCP oordeelt niet. Men geeft slechts de stand van zaken weer. Goed en slecht in één overzicht. De schandpaal èn het erepodium naast elkaar. Dat begint een gewoonte te worden. Het onderwijsveld schrok op toen de inspectie alle rapporten op het internet openbaarde. Ouders konden dan zelf bepalen welke school ze het beste voor hun kinderen vonden. Datzelfde gebeurt inmiddels in de gezondheidszorg. Prestaties van zorginstellingen zijn publiekelijk bekend gemaakt. Nu weet u bijvoorbeeld bij welke instelling het beste uw dementerende vader of moeder kan onderbrengen. Als u op weg naar dat tehuis nog even een patatje wilt eten kunt u dankzij het VWA (Voedsel- en Waren autoriteit) kiezen uit snackbars met prima frituur of genoegen nemen met tweede garnituur. Mochten genoemde instellingen en bedrijven het oordeel voor de rechter willen aanvechten, dan kan men op het courtwatch uitzoeken welke advocaten en rechters men beter moet mijden.

Werken dit soort methodes nou ook? Eeuwenlang is de schandpaal even vaak gebruikt als het erepodium. De tendens van de laatste jaren is om de lauwerkrans wat meer uit te gebruiken dan de publiekelijke terechtstelling. Rolmodellen voor goed gedrag zouden meer effect hebben dan het publiceren van boeventronies op het internet. Belonen helpt beter dan straffen. Dat zou er voor pleiten de schandpaal definitief af te schaffen. Maar, zullen sommigen zeggen, zonder de Watergate-affaire en de klokkenkluider die de bouwfraude bekend maakte, zouden toch tal van duistere zaken nooit aan het licht gekomen zijn?

Wel, als we nu ook de klokkenluiders op het erepodium plaatsen, worden ze het rolmodel voor alertheid. Op den duur is dan de schandpaal niet meer nodig. Met een kritische geest en oplettend gedrag zullen meer mensen niet alles voor zoete koek slikken of met open ogen in tal van duistere zaakjes lopen.

Met zo'n houding èn het SCP-rapport in de hand, wordt dan ook duidelijk welke publieke sectoren een paar miljoen extra waard zijn. Ik ben benieuwd of uw uitkomsten straks terug te vinden zijn in het regeerakkoord.