Helden en ereburgers.

(g.l.t. 4 min.; links: 35 min.)

Het klokkenluiden is niet langer voorbehouden aan gewetensvolle werknemers. Zelfs de directrice van huize Nederland is aan het klokkenkuiden geslagen. Toen bekend werd dat Michiel de Ruyter een jaar lang als nationale held gepromoot gaat worden, trok Beatrix onmiddelijk aan de bel. Want wist u wel dat de vermeende zeeheld eigenlijk een gewiekste ondernemer was, die uitvoer voor elke goedbetalende opdrachtgever? Zo heeft hij slaven bevrijd, maar ook slaven vervoerd voor de West-Indische Compagnie. Hij was ook niet te beroerd om wat bij te klussen in dienst van particulieren die hier en daar hun eigen oorlogjes voerden (de zgn. kaapvaart). Hij was ook een succesvol walvisjager, hetgeen vooral te danken was aan het feit dat Greenpeace-aktivisten in zijn tijd als piraten werden gezien en De Ruyter met menig piraat korte metten maakte. Zijn geroemde strategisch talent was vooral ingegeven door voorzichtigheid. Hij liet zijn schepen niet zomaar aan gort schieten. Dat zou vernietiging van bedrijfskapitaal zijn. Dankzij zijn sublieme handelsgeest liet hij zijn kinderen uit drie huwelijken een goed belegd vermogen na.

Het is dus terecht dat Beatrix de klok luidt en ons waarschuwt voor de schaduwzijden van heldenverering. Nu moet ze nog vreselijk oppassen met haar rol als klokkenluider. Ze mag dan wel directrice van huize Nederland zijn, maar ze stel haar baantje in de waagschaal omdat de president van deze welvarende natie zo zijn eigen ideeën heeft over heldendom. Michiel de Ruyter opvoeren als boegbeeld van nationale trots past prima in zijn VOC-denkbeelden. Balkenende heeft dringend behoefte aan heldhaftige rolmodellen. Als geboren Zeeuw vindt hij De Ruyter natuurlijk een schoolvoorbeeld van gedurfd ondernemerschap, streng maar rechtvaardig denken en militaire genialiteit. Dan ga je de samenleving natuurlijk niet inlichten over mogelijke twijfelachtige zaken. Laat staan dat je daar een onderzoek naar laat doen.

Balkenende ziet wel weer wat in Europa. In dat kader is het misschien verstandiger het super-ereburgerschap van De Ruyter ongedaan te maken. Voor je het weet krijg je negatieve publiciteit als je hier een internationale conferentie wilt organiseren. In Duitsland hadden ze dat prima door en hebben het ereburgerschap van een andere historische figuur ongedaan gemaakt.

Natuurlijk mogen mensen beloond worden voor hun bijdragen aan de samenleving. Deze maand alleen al zijn we vier ereburgers rijker. De één wordt geroemd om zijn innoverende biertjes, een ander wordt bedankt voor jarenlange trouw aan de provincie. Je schopt het niet alleen tot ereburger als je ondernemer of politicus bent. Ook sporters en zingende amateurs horen tot de helden der samenleving. Zeg dus niet dat we slecht zorgen voor onze helden.

Maar kijk niet alleen naar die ene prestatie. Betrek ook de hele levenswandel en overige bijdragen aan de maatschappij erbij. Je mag in China nog zo'n geweldig ondernemer zijn, het ereburgerschap gaat aan je neus voorbij als je de landelijke één-kind-politiek doorkruist.

Het ereburgerschap als beleidsinstrument. Zo ziet Balkenende dat ook graag.